ابوبکر محمد بن حسین آجریابوبکر محمد بن حسین بن عبدالله آجُرّی، (ح ۲۸۰ـ۳۶۰ق/۸۹۳ ـ۹۷۱م)، از فقها و محدثین اهل‌سنت در قرن چهارم هجری قمری بود. وی آثار متعددی دارد که امروزه برخی از نسخه‌های خطی آن موجود است. ۱ - محل تولدمحمد آجری در محله درب الآجر در غرب بغداد زاده شد. ۲ - مذهببیشتر رجال‌شناسان، مذهب او را شافعی گفته‌اند، اما برخی نیز وی را حنبلی دانسته‌اند. ۳ - اساتیدمشایخ او در حدیث ابومسلم کَجّی، ابوشعیب حَرّانی، احمد بن یحیی حُلْوانی، جعفر بن محمد فاریابی، مُفضّل بن محمد جندی، احمد بن حسن بن عبدالجبار صوفی و گروهی دیگر بوده‌اند. ۴ - شاگردانکسانی چون علی بن بشران، عبدالملک بن بشران، علی بن احمد بن عمر مقری و ابونعیم اصفهانی از او روایت کرده‌اند. ۵ - محل اقامتوی تا ۳۳۰ق/۹۴۲م در بغداد حدیث گفت و سپس به مکه رفت و مجاور شد و تا پایان عمر در آن‌جا به نقل حدیث اشتغال داشت. ۶ - ضبط نام آجریبروکلمان و سزگین از او با نام محمد بن حسین بن علی یاد کرده‌اند که ظاهراً خطاست. ۷ - آثار و تألیفاتسزگین آثار زیر را از او نام برده که نسخه‌های خطی آن‌ها در مراکزی که ذیلاً یاد می‌شود، باقی است: ۱. اربعون حدیثاً، لندبرگ، بریل (لیدن، هلند)؛ ۲. فرض طلب العلم، برلین؛ ۳. اخلاق العلماء، عاشر افندی (استانبول)؛ ۴. اخبار عمر بن عبدالعزیز، ظاهریه (دمشق) ۵. کتاب الغرباء (من المؤمنین)، ظاهریه (دمشق)؛ ۶. التصدیق بالنظر الی الله فی الآخره و ما اعدّ لاولیائه، ظاهریه (دمشق)؛ ۷. تحریم النّرد و الشطرنج و الملاهی، ظاهریه (دمشق)؛ ۸. کتاب اخلاق حملة القرآن، برلین، عاشر افندی (استانبول)، راغب پاشا (استانبول)، ظاهریه (دمشق)؛ ۹. کتاب الشریعه، آصفیه، حدیث، ظاهریه (دمشق)، حدیث؛ ۱۰. ما ورد فی لیله النصف من شعبان، دارالکتب (قاهره)، حدیث؛ ۱۱. وصول المشتاقین و نزهه المستمعین، اولو جامع بورسه (ترکیه)؛ ۱۲. جزء فیه مسأله الجهر بالقرآن فی الطواف، دارالکتب (قاهره)، حدیث؛ ۱۳. ادب النفوس، ظاهریه (دمشق)، حدیث؛ ۱۴. جزء فیه حکایات الشافعی و غیره، ظاهریه (دمشق)؛ ۱۵. الفوائد المنتخبه، ظاهریه، مجمع (دمشق). [۱۰]
اسنوی، جمال‌الدین، طبقات الشافعیه، ص۷۹، بغداد، مطیعه الارشاد، ۱۳۹۰ق.
[۱۱]
بروکلمان، کارل، ذیل، ج۱، ص۱۷۳.
[۱۲]
بروکلمان، کارل، ذیل، ج۱، ص۲۷۴.
[۱۳]
بغدادی، اسماعیل پاشا، ایضاح المکنون، ص۲۳۵، استانبول، ۱۳۶۴ق.
[۱۷]
دائره المعارف القرن العشرین، ج۳، ص۷۹.
[۱۹]
سزگین (آلمانی)، ج۱، ص۱۹۴-۱۹۵.
۸ - فهرست منابع(۱) ابن‌اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ. (۲) ابن‌تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره. (۳) ابن‌جوزی، عبدالرحمان، صفوه الصفوه، به کوشش محمود فاخوری، بیروت، دارالمعرفه، ۱۹۷۹م. (۴) ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان. (۵) ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب. (۶) اسنوی، جمال‌الدین، طبقات الشافعیه، بغداد، مطیعه الارشاد، ۱۳۹۰ق. (۷) بروکلمان (آلمانی)، ذیل. (۸) بستانی (بطرس). (۹) بغدادی، اسماعیل پاشا، ایضاح المکنون، استانبول، ۱۳۶۴ق. (۱۰) بغدادی، اسماعیل پاشا، هدیه‌العارفین، استانبول، ۱۹۵۱م. (۱۱) حاجی خلیفه، کشف‌الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م. (۱۲) خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت. (۱۳) خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، تهران، ۱۳۹۰ق. (۱۴) دانشنامه ایران و اسلام. (۱۵) دائره‌المعارف القرن العشرین. (۱۶) زرکلی، خیرالدین، الاعلام. (۱۷) سزگین (آلمانی). (۱۸) صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات. (۱۹) قمی، عباس، الکنی و الالقاب. (۲۰) یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآت الجنان، بیروت، ۱۹۷۰م. (۲۱) یاقوت، حموی، ابوعبدالله، معجم‌البلدان. ۹ - پانویس۱۰ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «محمد آجری»، شماره۸۵. |